‘’Otizmin Farkındayız, Onların Yanındayız!’’

2 Nisan, tüm dünyada otizm konusunda farkındalık yaratmak ve otizm ile ilgili sorunlara çözüm bulmak amacıyla 2008 yılında Birleşmiş Milletler tarafından ‘’Dünya Otizm Farkındalık Günü’’ (2nd April World Autism Awareness Day) olarak ilan edilmiştir. 

Otizm 1960’larda zihinsel engelli olarak tanımlanırdı. Serebral palsili kişilere spastik deniliyordu. O yıllarda ‘’otizm’’ yerine ‘’otistik’’ kullanılıyordu. Otizmi olan çocuklara şizofreni tanısı konurdu. Özellikle otizmli çocuğu olan anneler ‘’Buzdolabı Anneler’’ olarak görülürdü. 1963’te otizmli çocukların ebeveynleri tarafından 1963 yılında İngiltere’de Otistik Çocuklar Derneği (NAC) kuruldu. Otizme dikkat çekmek için logolarını puzzle olarak oluşturdu. Logoyu seçerken dernek kurulu ‘’otistik’’ insanların durumlarının yapboz gibi eksiklik, bozukluk, kaybolmuş bir parça, belirsizlik ve bilmece gibi duran anlamlarından puzzle parçası yerine tam oturuyordu. Yapboz parçaları o zamanlardan beri Amerika Otizm Derneği ve Otizm Speaks dahil olmak üzere birçok kuruluşun logo ve tanıtım materyallerine dahil edildi. Ülkemizde de hala otizm denilince hemen akla gelen semboldür. 

“ Logoda değişime yol açan şey bir araştırma oldu,” diyor Pennsylvania Üniversitesi’nde Otizm Araştırmaları Dergisi’nin editörü olan David Mandell. 

Puzzle logosuna birçok eleştiri ve itirazlar gelmeye başladı, konular Autism Research Journal  / Otizm Araştırmaları Dergisi’ne taşınmasına yol açtı. Derginin editörleri, İskoçya’da puzzle logosunun değişmesi gerektiğini düşünen ve bu konuda ciddi çalışmalar yürüten otizm aktivisti Kabie Brook ile temasa geçti. Brook “Yapboz parçasını kullanmaya başladığımız zamandan modernleşmenin yaşandığı bir zamana geçtik. Artık puzzle’ın ihtiyaçlara uymadığı, daha güncel ve daha az saldırgan bir şeyi kullanmanın zamanı olduğunu düşünüyorum,” diyerek değişimin önünü açtı. 

Puzzle fikrinin, otizmi çözülmesi gereken bir sorun olarak gören bir bakıştan beslendiğini ya da gelişimsel bozukluğu olan kişilerin bir şekilde eksik olduğu fikrini uyandırdığını, dahası eleştirmenler puzzle gibi sembollerin tipik olan çocuklar için olduğunu ve sembolün de sadece çocuklarla sınırlı olduğu yanlışlığını sürdürdüğünü söyleyerek ciddi eleştiriler getirirler.

2017 yılında, Autism Research Journal / Otizm Araştırmaları Dergisi, Puzzle parçasının kullanımının otizmli kişilere yönelik olumsuz algıyı beslediğini, imgenin olumsuz çağrışımlar uyandırdığı sonucuna varmıştır. Karar, dergi, otistik bilmecenin halk algısının büyük ölçüde olumsuz olduğu sonucuna varılan bir bildiri yayınladıktan beş ay sonra geldi ve Şubat 2018’de, dergi yapboz parçasını kapaklarından çıkardı.

Puzzle parçasının sembolünün eleştirmenleri bunun yerine, çeşitliliği temsil eden gökkuşağı renginde bir sonsuzluk sembolünü savunuyor. Michael Leventhal, “Yapbozun orijinal amacı pozitif olsada, artık savunuculuk hedeflerini temsil etmiyor. Dün otizm bir gizemdi. Günümüzde, otizmin nedenselliğine yönelik çabalar devam ederken, asıl odak toplumu ve kurumları, otizmli bireyler ve aileleri için daha iyi yaşam ve sonuçlara yol açan değişikliklere daha duyarlı hale getirmek için öğrendiklerimizi uygulamaktır. Odaktaki bu kaymaya dikkat çekmek, daha yeni bir sembol – yani işbirliği ve paylaşımın – garantisini veriyor”.

Otizmli olan birçok otizm aktivisti de bu konuda puzzle yerine bu sembolü seçmişlerdir. Judy Endow, Goodnight Otism Puzzle Pieces’ta yapbozun şimdi korku-temelli mesajlarla kalıcı olarak nasıl bağlandığı hakkında yazıyor.  “Gerçek şu ki, günümüzde otizmin kamuoyu farkındalığı, Otizm Speaks tarafından ortaya konan trajedi ve korku kuşatması ile ilişkilidir. Bulmaca sembolümüz artık bizzat kendimize eklediğimiz hiçbir iyiliğe işaret etmiyor ve aslında temsil etmek istediğimiz insanlara – otizmli insanlara- da zarar veriyor”.  Andrea Clark, “Bu dünyadaki her insan benzersiz olduğundan, Puzzle parçası sembolü herkes için nasıl bu benzersizliği vurgulayabilir ?”

Bununla ilgili çok ciddi eleştirileri bir kaç başlıkta toparladığımız zaman şu yazı neden gökkuşağı renkleriyle olan sonsuzluk işaretinin seçildiğini daha iyi anlamamıza yol açar.

Kaynak: www.otizmtv.com